Poczet biskupów włocławskich
Zobacz: Galeria Sztuki Współczesnej »
Katedra na kalendarzu: 2010, 2011, 2012, 2013
Bazylika p. w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny we Włocławku jest jedną z najstarszych katedr gotyckich w Polsce. Początek budowy włocławskiej bazyliki katedralnej zbiegał się w czasie z okresem ożywionego ruchu budowlanego czasów Kazimierza Wielkiego. Dwa lata po poświęceniu kamienia węgielnego pod budowę katedry we Włocławku, t.j. w 1342 r. rozpoczęto prace przy budowie gotyckich katedr: w Gnieźnie i Poznaniu. Główna świątynia Królestwa – katedra na Wawelu była już w trakcie gotyckiej przebudowy. Należała więc świątynia włocławska do czterech pierwszych katedr gotyckich powstałych na terenie ówczesnego państwa polskiego. Bazylika włocławska nie dorównuje jednak sławie wymienionych katedr. Mimo dużej rangi biskupstwa, jej funkcje reprezentacyjne są mniejsze. Katedra krakowska była miejscem koronacji i pochówku ostatnich Piastów. Bazylika gnieźnieńska była katedrą własną arcybiskupa koronującego władców i miejscem dawnych koronacji. Wreszcie katedra poznańska była miejscem spoczynku pierwszych władców państwa polskiego. Wszystkie te budowle otrzymały formę reprezentacyjną nawiązującą do stylu wielkich katedr europejskich. Włocławski kościół katedralny, jak i inne tutaj wymienione, został zbudowany jako bazylika dwuwieżowa, lecz bez transeptu, z niższym prezbiterium bez obejścia i kaplic. Taka forma nawiązywała raczej do architektury zakonnej niż do formy katedralnej – reprezentacyjnej. Masywna struktura obiektu oparta na ciężkich filarach, prosty detal architektoniczny oraz pierwotnie półkoliste łuki okien pozwalają ulokować ten zabytek w tradycji postromańskiej znajdującej analogie w architekturze południowoniemieckiej.
O ile w przypadku omawianych katedr historia zachowała je do naszych czasów w niemal nie zmienionym kształcie, o tyle kościół włocławski znacznie odbiega od swojej pierwotnej formy. Pozycja katedry jako zabytku o dużej wartości historycznej została znacznie osłabiona przez przeprowadzoną bez poszanowania zabytkowej substancji restaurację w końcu XIX w. Obecnie bazylika katedralna we Włocławku na pierwszy rzut oka sprawia wrażenie budowli neogotyckiej z reliktami epok wcześniejszych. Z drugiej strony niefortunna restauracja wpłynęła na zmonumentalizowanie architektury, która wzbogaciła się o pewne cechy typowo katedralne (rozbudowana fasada, wysokie wieże, ciąg kaplic, bogaty detal itp.). Ponadto plan i bryła świątyni generalnie nie odbiegają od pierwotnej koncepcji. Jeśli chodzi o zasób zabytków ruchomych, to także w tym przypadku nie uchroniono się przed zatarciem pełnego obrazu rozwoju historycznego. Przede wszystkim pozbyto się znacznej ilości barokowego wystroju wnętrza. Ocalały jednak zabytki najcenniejsze, wśród których na uwagę zasługuje bogaty zbiór złotnictwa, witraże, zbiór malarstwa sztalugowego i przede wszystkim bardzo liczna rzeźba nagrobna oraz skromny zasób zabytków snycerstwa.
Źródło: Piotr Nowakowski, Katedra włocławska, Włocławskie Towarzystwo Naukowe 1991.
KATEDRA WŁOCŁAWSKA SKARBNICĄ SZTUKI
1/ Tumba nagrobna biskupa Piotra z Bnina Moszyńskiego z ok. 1496 r., fundacja Kallimacha, wykonana przez wybitnego rzeźbiarza jesieni średniowiecza Wita Stwosza, znajduje się w kaplicy św. Józefa. Wit Stwosz urodził się w Horb nad Neckarem w dzisiejszej Badenii-Wirtembergii (Szwabia). Piotr Pawłowski, Tajemnice tumby. O nagrobku biskupa Piotra z Bnina z włocławskiej katedry, Studia Włocławskie 10[2007]. Autor artykułu w sprawie wykonania pomnika nagrobnego biskupa kujawskiego przywołuje dwa nazwiska: Wita Stwosza oraz Jorga Hubera z Passawy, jedynego znanego z imienia pomocnika Mistrza. Jorg Huber na zlecenie królowej Elżbiety Rakuszanki wykonał po 1503 roku nagrobek króla Jana Olbrachta z czerwonego ”królewskiego” marmuru. Właśnie rzeźbiarz z Passawy na gruncie polskim w obrębie sztuki sepulkralnej, rzeźby komemoratywnej, pracując w marmurze, łączył styl późnego gotyku z renesansem. W artykule znajdzie czytelnik wykaz literatury dotyczącej tumby biskupa Piotra z Bnina Moszyńskiego.
2/ Monumentalny wczesnobarokowy pomnik nagrobny biskupów Pstrokońskiego i Łubieńskiego z 1629. Wykonany z wielobarwnych marmurów i alabastru, umieszczony we wschodniej niszy manierystycznej, kopułowej (model wawelski) kaplicy N.M. Panny (strona południowa). W wejściu do kaplicy znajduje się, od strony nawy, wspaniały portal, a w nim ozdobna krata z XVII wieku przykład rzemiosła artystycznego (kowalstwa). Po drugiej stronie, w arkadzie ściany zachodniej znajduje się barokowy nagrobek biskupa Sarnowskiego. Marmurowy nagrobek składa się, m.in. z dużej tablicy inskrypcyjnej oraz owalnego portretu biskupa malowanego na blasze miedzianej. Wspaniała pełna przepychu kaplica zdobiona stiukami i polichromią, marmurowymi posągami Ewangelistów: śś Jana, Mateusza, Łukasza, Marka, Floriana, Stanisława, Jacka, Wojciecha, neorenesansowym marmurowym ołtarzem, XVII wiecznym obrazem Matki Bożej z Dzieciątkiem i marmurowymi pomnikami nagrobnymi biskupów kujawsko-pomorskich, stanowi w północnej Polsce najwspanialszy przykład kaplicy kopułowej. W kaplicy tej otrzymał w 1924 r. święcenia kapłańskie kardynał Stefan Wyszyński. Kaplica wykonana przez Tomasza Nikla z Pińczowa i Samuela Świątkowicza z Krakowa – (patrz: Kaplica Tarnowskich w katedrze w Łowiczu – Samuel Świątkiewicz z Warszawy ? oraz kaplica Firlejów w Bejscach). Następca i spadkobierca pińczowskiego warsztatu Santi Gucciego Thomas Nikiel pochodzący najprawdopodobniej z Niderlandów lub północno-zachodniej części Rzeszy realizował prace w katedrze przy kaplicy prymasa Jana Tarnowskiego. Szwagier Nikla, Malcher [Melchior] trudniący się rzemiosłem rzeźbiarskim odkuł w jurajskim wapieniu węgierskim lub siedmiogrodzkim cztery z ośmiu postaci świętych w niszach wnętrza kaplicy mariackiej, m.in. św. Floriana [1607-1611]. W pracach przy budowie kaplicy obok Nikla brał także udział w charakterze muratora Samuel Świątkowicz.
Pomnik biskupów Pstrokońskiego i Łubieńskiego – Augustin van Oyen.
3/ Najprawdopodobniej to właśnie mniej uzdolniony współpracownik rzeźbiarza Malchra [Malcher był szwagrem Tomasza Nikla właściciela pińczowskiego warsztatu kamieniarsko-rzeźbiarskiego, który przejął po Santi Guccim. Razem artyści pracowali przy realizacji kaplicy mariackiej katedry włocławskiej] kontynuujący XVI-wieczną krakowską tradycję nagrobków leżących z figurą postsansovinowską i upraszczający detale ornamentalne struktury utrzymane wyraźnie w duchu Santi Gucciego, wzniósł w katedrze włocławskiej kolejno słaby artystycznie nagrobek Marcina Tolibowskiego, chorążego ziemi brzesko-kujawskiej [zm. 1603] oraz skromne epitafia Katarzyny z Gołczy Mokronowskiej [zm. 1605] i kanonika Tomasza Zakrzewskiego [zm.1607].
4/ Renesansowe epitafium biskupa Krzesława Kurozwęckiego, ok. 1517 r., z fundacji prymasa Jana Łaskiego, wykonany na Węgrzech przez Jana Florentyńczyka. Na zamówienie prymasa wykonano sześć płyt nagrobnych z czerwonego marmuru. Cztery znajdują się w katedrze w Gnieźnie, jedna zaginiona była w Krakowie i kolejna szósta jest we Włocławku.
5/ Płyta nagrobna z brązu biskupa Jana Karnkowskiego wykonana ok. 1536 roku w warsztacie odlewniczym słynnej norymberskiej rodziny Vischerów (sztuka ludwisarska). W XIV – XVI wieku płyty z brązu importowane były z Flandrii i Norymbergi, w II poł. XVI i w XVII wieku wykonywano je także w kraju, w Gdańsku i Lwowie (kaplica św. Józefa).
6/ Gotycki witraż z ok. 1360 r. wykonany prawdopodobnie w Toruniu z fundacji biskupa Zbyluta Gołańczewskiego. Zachowane do dziś kwatery witraża w liczbie 22 umieszczone są w kaplicy św. Barbary. Posiadamy jeden z najbogatszych zbiorów witraży gotyckich w kraju.
7/ Secesyjne witraże projektu Józefa Mehoffera wykonane w latach 1938/39, znajdują się w trzech dużych oknach zamknięcia prezbiterium.
8/ Obraz “Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny” z ok. 1475 r. znajduje się w prezbiterium. Dzieło przypisywane jest Franciszkowi z Sieradza.
9/ Tryptyk “Matka Boża Apokaliptyczna” z końca XV wieku, znajduje się w kaplicy Niepokalanego Poczęcia (Cibavit).
10/ “Wniebowzięcie N. M. Panny” wczesnobarokowe dzieło Bartłomieja Strobla wykonane na blasze miedzianej ok. 1639 r., znajduje się w nawie północnej. Neogotyckie ramy.
11/ “Ukrzyżowanie” Juana Correa de Vivar z Toledo obraz wykonany ok. 1565 r.
12/ “Papież Mikołaj V u grobu św. Franciszka” dzieło Franciszka de Zurbarana z XVII wieku.
13/ Barokowe stalle w prezbiterium z 1683 r. przykład arcydzieła sztuki snycerskiej.
14/ ”Ostatnia Wieczerza” rzeźba ta stanowi predellę nieistniejącego już tryptyku z początku XVI wieku.
15/ Krzyż Tumski z ok. 1610 r.
16/ Wystrój kaplicy św. Kazimierza (kopułowa kaplica, mauzoleum biskupów sufraganów) z ołtarzem głównym pochodzącym z lat 1707/20. Ołtarz stiukowy i marmoryzowany, z elementami snycerskimi. Dwa marmurowe barokowe nagrobki biskupów Łąckiego i Miaskowskiego.
17/ Srebrny ołtarz w kaplicy Najświętszego Sakramentu jest przykładem złotnictwa z XVIII wieku wykonany w Toruniu przez Jana Hausena II (antependium) i Jana Letyńskiego (nastawa ołtarzowa – tabernakulum i kotara).
18/ Siedmioramienny brązowy świecznik z 1596 r. Przykład sztuki ludwisarskiej pochodzący z Rygi dzieło Hansa Meyera (wysokość 310 cm, przy rozpiętości ramion 378 cm.). Renesansowy świecznik zrabowany w czasie II wojny światowej przez Niemców w Rydze i przywieziony do Włocławka, powrócił do właściciela ok. 2010 roku.
19/ Wspaniały neogotycki ołtarz z 1897 roku w neogotyckiej kaplicy św. Józefa (sztuka snycerska, rzeźba polichromowana).
20/ Wspaniałe dzieła złotników polskich i europejskich zgromadzone w skarbcu katedry: kielichy, monstrancje, relikwiarze, lichtarze pochodzące z XIV/XIX wieku.
21/ Dwie płyty nagrobne bpa Aleksandra Bereśniewicza (neogotycka) i bpa Henryka Kossowskiego (neorenesansowa). Marmurowe płyty wykonane w Krakowie wg. projektu Stanisława Noakowskiego, znajdują się w północnej arkadzie międzynawowej, pierwszej od prezbiterium. Stanisław Grzelachowski, Płyty Noakowskiego. „Spotkania z zabytkami”, 7/2008.
22/ Zespół pomników, płyt nagrobnych i pamiątkowych oraz epitafiów w liczbie 87 powstałych od XV do XX wieku [praca magisterska, Epitafia Katedry Włocławskiej, Sebastian Czyżniak, Warszawa 2006 r.]. Sztuka sepulkralna.
23/ Portale: cztery gotyckie (kruchta północna i zachodnia oraz prezbiterium), dwa renesansowe (kapitularz) oraz dwa wczesnobarokowe (kaplica św. Kazimierza i Matki Bożej).
24/ Neogotycki prospekt organowy z 1893 roku z fundacji rodziny Kretkowskich zasłużonej dla Kujaw i Polski. Tomasz Sławiński, Kretkowscy, Warszawa-Włocławek 2007.
25/ Eklektyczna polichromia z lat 1900-1902 wykonana przez Stanisława i Zdzisława Jasińskich oraz Apoloniusza Kędzierskiego.
26/ Zegar słoneczny powstał ok.1490 roku wykonany przez matematyka, astronoma i gnomnika Mikołaja Wodkę z Kwidzyna. Zegar ten tradycja włocławska przypisuje Mikołajowi Kopernikowi, którego wuj późniejszy biskup warmiński Łukasz Watzenrode był kanonikiem we Włocławku. Mikołaj Wodka, który studiował w Bolonii, był profesorem we włocławskiej szkole katedralnej, która w XV i XVI wieku skupiła grono wybitnych ludzi epoki, biskupów humanistów, kanoników, kształcąc na poziomie quadrivium. Z tym kręgiem związani byli ludzie tej miary co Kallimach, prymas Maciej Drzewicki posiadacz pierwszego ekslibrisu w Polsce, Mikołaj Kopernik, prymas Stanisław Karnkowski, który założył w 1569 roku we Włocławku pierwsze w Polsce Seminarium Duchowne. W XVII wieku zegar przeniesiono na południową ścianę manierystycznej kaplicy pw. Najświętszej Marii Panny. Zegar jest wykonany w tynku, w formie dekoracji sgraffitowej, posiada gnomon, który wskazuje czas, długość dnia i aktualny znak zodiaku umieszczony na obrzeżu tarczy. Trudno określić w jakim stopniu obecny stan zegara odzwierciedla dzieło astrologa i medyka Abstemiusa [ok. 1442-1494]. Szkoła katedralna powstała w XII wieku, w XV i XVI wieku była filią Uniwersytetu Jagiellońskiego.
27/ Unikatowe w skali kraju z XIV wieku tzw. amfory głośnikowe [ rezonans głosu ]. W prezbiterium zachowało się 29 takich ”głośników”.
28/ Kraty kute z XVI i XVII wieku. Przykład rzemiosła artystycznego kowalstwa.
29/ Liczne neogotyckie i eklektyczne witraże z przełomu XIX i XX wieku wykonane m.in. według projektu Marii Łubieńskiej.
30/ Barokowa chrzcielnica z ok. 1700 roku.
31/ Neorenesansowy ołtarz z II połowy XIX wieku wykonany z różnobarwnych marmurów inkrustowanych brązami według projektu Sławomira Odrzywolskiego oraz obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z I połowy XVII wieku.
32/ Trzy manierystyczne kartusze herbowe wykonane w drewnie, polichromowane, znajdują się w nawie południowej: papieża Sykstusa V, Stefana Batorego, biskupa Hieronima Rozdrażewskiego oraz współczesny stylizowany biskupa Henryka Muszyńskiego prymasa Polski.
33/ Organy, które pochodzą z końca XIX wieku, wykonane zostały przez Jana Spiegla. Każdego roku, dokładnie od 1989 roku na przełomie maja i czerwca odbywają się koncerty organowe. XVIII Katedralne Koncerty Organowe – 2007 rok.
34/ Przed regotyzacją katedry w prezbiterium znajdował się monumentalny, marmurowy wczesnobarokowy ołtarz ufundowany przez biskupa Macieja Łubieńskiego, który został sprzedany do kościoła w Zduńskiej Woli z pozostawieniem obrazów B. Strobla. Planujemy odwiedzenie Zduńskiej Woli i wykonanie całej serii zdjęć barokowego ołtarza z Katedry Włocławskiej celem zaprezentowania na stronie internetowej KNH. Ołtarz bp. Łubieńskiego ufundowany w 1634 r., rozebrany w 1891 r.
35/ Obrazy Józefa Charzyńskiego. W 1631 r. bp. Lipski zamówił do katedry sześć dużych obrazów z życia Maryi, które zostały zawieszone w prezbiterium nad stallami. Autorem malowideł jest Józef Charzyński, malarz, którego twórczość jest mało znana i różnie oceniana na przestrzeni wieków. Obrazy te pod koniec XIX wieku zostały usunięte z katedry. Dwa z nich trafiły do kolegiaty nieszawskiej, gdzie znajdują się obecnie, dwa trafiły do kościoła klasztornego w Brześciu Kujawskim [spłonęły], los dwóch pozostałych jest nieznany. Planujemy opublikowanie zdjęć obrazów Charzyńskiego z nieszawskiej fary na stronie internetowej KNH.
36/ Płyta nagrobna biskupa kujawskiego Macieja Wielickiego [zm. 1585] znajdująca się w posadzce w nawie południowej, wykonana z wapienia chęcińskiego – Góra Zamkowa/Bolechowice, wykonana w warsztacie pińczowskim Santi Gucciego Fiorentina.
37/ Epitafium biskupa Hieronima Rozrażewskiego w katedrze we Włocławku z 1620 roku – warsztat Abrahama van den Blocke [Gdańsk]. Rodzina van de Blocke [Willem uczeń Cornelisa Florisa [katedra w Królewcu] i synowie: Abraham, Izaak] reprezentowała w polskiej sztuce manieryzm niderlandzki. Biskup Rozrażewski zmarł i został pochowany w Rzymie w 1600 r.
38/ Zespół tablic inskrypcyjnych w nagrobkach biskupów i kanoników kujawskich: Hieronima Wysockiego [zm. 1736], Walentego Aleksandra Czapskiego [zm.1751], Franciszka Kanigowskiego [zm.1759], Franciszka [zm.1749] i Antoniego [zm.1762] Wysockich i Antoniego Sebastiana Dembowskiego [zm. 1763]. Według ustaleń doktora Michała Wardzyńskiego [Uniwersytet Warszawski] powstały one najprawdopodobniej według projektu osiadłego w Toruniu architekta Giovanni Battista Cocchiego z Porlezzy w Valsoldzie. Zostały wykonane w ośrodku artystyczno-rzemieślniczym w Gdańsku lub Elblągu z materiałów pochodzących z importu [marmury i wapienie południowoniderlandzkie]. W sprawie wykonawstwa owych epitafiów autor wskazuje w Elblągu na mniej uzdolnionego następcę Johannesa Soffrensa [od ok. 1690 do 1723] Michaela Brose [XVIII w.], natomiast w Gdańsku następcę Andreasa Schlutera. Epitafium biskupa Antoniego Sebastiana Dembowskiego powstało jako bliźniacze epitafium z epitafium biskupa Czapskiego. Mamy tu efektowne zestawienie kolorystyczne marmuru białego z czarnym. Autorzy albumu ”Epitafia i płyty nagrobne Katedry Włocławskiej”, Włocławek 2012 r., wskazują na krajowe [okolice Krakowa] pochodzenie materiałów, z których wykonano w/w tablice inskrypcyjne. Płyta nagrobna biskupa Antoniego Sebastiana Dembowskiego wykonana została z piaskowca w warsztacie gdańskim, ok.1769 roku [album jw.].
Setna rocznica ogłoszenia Katedry Włocławskiej Bazyliką Mniejszą
Pierwszym kościołem uhonorowanym w Polsce przez papieża tytułem Bazyliki Mniejszej była Katedra Wawelska [ XVIII w.]. Dzięki staraniom biskupa Stanisława Zdzitowieckiego, papież Pius X w 1907 roku podniósł Katedrę Włocławską do rangi Bazyliki Mniejszej. Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny we Włocławku była drugim polskim kościołem katedralnym obdarzonym tym zaszczytem, chronologicznie jest czwartą świątynią w Polsce w granicach z 1945 roku posiadającą tą godność. Wyróżnienie takie było wyrazem wybitnych zasług duszpasterskich oraz wysokiej rangi artystycznej i historycznej danego kościoła.
Bazylika: w Kościele katolickim tytuł honorowy niektórych świątyń.
1/ Bazylika Większa – kościół własny papieża, z jego tronem [ 5 w Rzymie, 1 w Asyżu ].
2/ Bazylika Mniejsza – tytuł nadawany niekiedy katedrom, znaczniejszym kolegiatom i kościołom klasztornym.
Trzeciego czerwca 2007 roku Biskup Włocławski Wiesław Mering pobłogosławił nowe drzwi do Katedry Włocławskiej. Poświęcenie kolejnych, już drugich, drzwi katedralnych wpisało się w uroczyste obchody 100-lecia ogłoszenia katedry bazyliką. Ikonografia drzwi katedralnych w nawie południowej ukazuje ponad tysiącletnią historię Włocławka: osady u ujścia Zgłowiączki do Wisły, grodu, z którego Bolesław Chrobry w relacji Galla Anonima wyprowadzał na wojnę setki wojów, miasta biskupiego, które w XVI wieku było ważnym ośrodkiem handlu zbożem oraz w XIX i XX wieku dynamicznie rozwijającego się miasta na fali industrializacji przemysłowej, które w 1920 roku zatrzymało pochód bolszewicki nad dolną Wisłą. Miasta o bogatej historii i kulturze wzbogaconej pracą niemieckiej, żydowskiej i rosyjskiej mniejszości narodowej, których obecność symbolizują świątynie wpisane w dzieje Włocławka. W ikonograficzną historię miasta nad Wisłą wpisuje się też instalacja, która symbolizuje infrastrukturę największego zakładu produkcyjnego Włocławka, Anwilu, obecnego już od 40 lat, zatrudniającego kilka tysięcy pracowników i sponsorującego drużynę koszykarzy [Anwil-Włocławek], mistrza Polski. Fundatorem dzieła jest Spółka Anwil S.A. Grupa Orlen. Anwil S.A. jest hojnym mecenasem kultury i sportu, logo zaś Spółki wpisało się w 700-letnią historię Katedry, która jest integralną częścią ponad tysiącletnich dziejów osadnictwa nad Wisłą, w miejscu gdzie Zgłowiączka łączy swoje wody z Królową Polskich Rzek.
Pierwsze monumentalne drzwi do katedry prowadzące do nawy głównej, zainstalowano w 2004 roku. Ikonografia drzwi o bogatej treści ideowo-artystycznej opisuje dzieje diecezji kujawsko-pomorskiej na tle ponad 1000-letniej historii chrześcijaństwa w Polsce. Biskupstwo włocławskie powstało z woli Bolesława III Krzywoustego około 1123 roku dla utrwalenia chrześcijaństwa i wpływów politycznych Polski na Pomorzu. Metryka diecezji kujawsko-pomorskiej, której korzenie sięgają do Kruszwicy [ translokacja ], wpisuje biskupstwo włocławskie w początki chrześcijaństwa na ziemiach polskich.
Mamy nadzieję, iż następne rocznice związane z katedrą i diecezją skłonią kolejnych fundatorów do hojności, do mecenatu w dziedzinie kultury i ubogacą kościół katedralny, Włocławek i własny wizerunek. Jako kolejny temat historyczny drzwi katedralnych do nawy północnej, zgłaszamy ”Dzieje oręża polskiego ze szczególnym uwzględnieniem Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej” – bitwy, dowódcy, formacje wojskowe, np.: a/ Płowce, rycerstwo, Chorągiew Ziemi Kujawskiej, Łokietek; b/ Powstanie Styczniowe, powstańcy, partie, Taczanowski, Mierosławski; c/ Rok 1920, żołnierze 14 pułku piechoty, pułkownik Gromczyński , statek Moniuszko; d/ Kampania wrześniowa 1939 roku, 14pp, ppłk. Brayczewski, itd. W naszej ocenie powstałby tryptyk zatytułowany: chrześcijaństwo, które określiło tożsamość Polski, jej kulturę, gospodarka [historia miasta] oraz dzieje oręża [wojna obronna lub walka o niepodległość].
Stowarzyszenie Przyjaciół Katedry Włocławskiej
Obrazy Charzyńskiego
Przewodnik po katedrze – więcej…
Płyta nagrobna bpa Zbyluta z Gołańczy – więcej…
Tablice pamiątkowe na elewacji katedralnej – więcej…
Plac Kopernika nocą – więcej…
Plac Kopernika – więcej…
Nowe publikacje – więcej…