Kultura duchowa i materialna państwa zakonnego w Prusach, która widnieje w tytule, jako przedmiot naszych rozważań i poszukiwań w terenie, jest daleki od naukowej precyzji i pełni raczej rolę efektownej etykietki. Wertując odpowiednią literaturę przedmiotu: Kultura średniowiecznej Europy (Jacques Le Goff), Kultura Polski średniowiecznej X-XIII w. (red. J. Dowiat), Kultura Polski średniowiecznej XIV-XV w. (red. B. Geremek), Dzieje Zakonu Krzyżackiego w Prusach. Gospodarka, Społeczeństwo, Państwo, Ideologia (M. Biskup, G. Labuda), mamy świadomość jak złożony jest to problem. Pojęcie ,,kultura” możemy definiować na wiele sposobów i na wielu płaszczyznach rozpatrywać. W naszym rozumieniu obszarem zainteresowania jest trwały dorobek zbiorowości ludzkiej w ramach państwa zakonnego w Prusach, obejmujący wszystkie dziedziny jej życia. Nie wchodząc w rozważania akademickie i dzielenia jej na mentalną i materialną, bytową i psychiczną, odpowiada nam taki podział jak zaproponowali Biskup i Labuda w swej monumentalnej pracy ,,Dzieje Zakonu Krzyżackiego w Prusach”. Głównie interesuje nas ustrój społeczno-polityczny, administracyjno-terytorialny, ideologia, kultura umysłowa, artystyczna oraz sztuka wojenna, dyplomacja i gospodarka. Literatura, spotkania, wizyty w muzeach i zwiedzenie Torunia i Chełmna niewątpliwie bardzo nas zbliżyły do poznania i zrozumienia wspaniałej historii państwa zakonnego nad Bałtykiem. Z drugiej zaś strony w toku dyskusji uświadomiliśmy sobie istnienie pewnej niezbadanej, zwłaszcza w terenie przestrzeni dotyczącej realizacji naszego tematu, którą jest zamek-klasztor i w tym kierunku w przyszłości pójdziemy. Propozycja to Malbork i Gniew.
Temat drugi w naszym rozumieniu zamyka panowanie synów Bolesława Krzywoustego (1202). Wiek XIII to nowa jakość w dziejach Polski, to okres dezintegracji politycznej, przełomowych przemian społeczno-gospodarczych. Jedyną kontynuacją jest architektura i sztuka romańska, pojawiają się jednak nowe treści ideowe. Godne odnotowania są zmiany w obszarze światopoglądu, systemu wartości, wzorców osobowych, religijności, itd., które możemy nazwać kulturą duchową. Praca autorska opiekuna KNH z roku 1992 ,,Wizerunek Bolesława Chrobrego w świetle dwóch pierwszych kronik polskich”, jest próbą zarejestrowania tych zmian w obrębie ówczesnych elit. Poznanie Strzelna, które romanizmem stoi lub Płocka (stolicy Polski na przełomie XI i XII wieku) to doskonały pomysł w ramach tematu drugiego. Te nasze zamierzenia przedstawimy i uzasadnimy w sprawozdaniu za rok szkolny 2004/2005.
Opiekun K.N. H.
mgr Dariusz Koziński