Grzywno – unicestwiona dzielnica Włocławka 1939

Początki dzielnicy biedoty na Grzywnie to lata 20-te XX wieku. Grzywno, nazywane niekiedy Kozłowo to przedmieście Włocławka z bardzo lichą, prymitywną zabudową skupioną wokół jeziora Grzywno i w jego okolicach. Mieszkała tam biedota, często ludzie bezrobotni, robotnicy niewykwalifikowani oraz przedstawiciele tzw. „półświatka”. Osiedle powstało spontanicznie i zaczęło rozrastać się nielegalnie, było wyrazem problemów mieszkaniowych, socjalnych i  bezrobocia. Próby opanowania sytuacji podejmowane przez władze miasta z wielu względów kończyły się fiaskiem. W 1939 roku włocławska fawela liczyła ok. 600 „bieda-domków” składających się najczęściej z jednej izby z liczbą ludności ok. 4000, a więc na izbę/domek przypadało ok. siedmiu osób.

Likwidację Grzywna Niemcy dokonali w trzech etapach: 1 XII, 2 XII i 9 XII 1939 roku. Nie znamy dokładnej liczby osób zamordowanych przez Niemców podczas pacyfikacji. Należy przypuszczać, że liczba kilkudziesięciu zabitych wydaje się bardzo prawdopodobna. Pozostałych mieszkańców Niemcy transportem kolejowym wywieźli do Generalnego Gubernatorstwa, wykorzystując tam jako niewolniczą siłę roboczą. Opustoszała dzielnica została spalona, a resztki zabudowy rozebrano. Wiosną 1940 roku teren został zaorany, a brzegi jeziora i okolice obsadzono lasem i w ten sposób zatarto wszelkie ślady po unicestwionej dzielnicy Włocławka.

Dzisiaj po jeziorze pozostała tylko niecka zarośnięta trzciną, szuwarami i krzakami, natomiast brzegi porasta bujna roślinność, w tym okazałe drzewa. Wokół zarośniętego jeziora lubią spacerować mieszkańcy pobliskiej dzielnicy Kazimierza Wielkiego. Jest wydeptana ścieżka oraz są nieliczne ławki. W planach władz samorządowych Włocławka jest przekształcenie tego dużego, dzikiego kompleksu zielonego w teren wypoczynku i rekreacji. I to jest dobry pomysł.

Na terenie Zespołu Szkół Samochodowych im. T. Kościuszki 3 września 2001 roku podczas inauguracji roku szkolnego odsłonięto pomnik w formie kamiennego obelisku z tablicą upamiętniającą mieszkańców Grzywna ofiary niemieckiego terroru. Pomnikiem opiekuje się społeczność „Samochodówki” i zawsze podczas inauguracji roku szkolnego oraz w grudniu uczniowie zapalają znicze.

Wycieczkę koło historyczne zorganizowało razem z klasą 4 Ti 17 września w 81. rocznicę napaści Rosji Sowieckiej na Polskę. Naszą wędrówkę śladami II wojny światowej zaczęliśmy na terenie szkoły zapalając znicz przy obelisku. Następnie udaliśmy się na spacer wokół dawnego jeziora. W trakcie wycieczki trzej uczniowie przedstawili historię dzielnicy oraz wydarzenia związane z jej pacyfikacją. Opuszczając tereny zielone dotarliśmy do Alei Kazimierza Wielkiego w miejscu, gdzie na sośnie znajduje się krzyż i tabliczka umieszczone tam w 1997 r. przez Pana Jerzego Ziółkowskiego, upamiętniające dramat mieszkańców Grzywna.

W szkole z inicjatywy Pani Jolanty Dankiewicz młodzież zrobiła makietę Grzywna, natomiast na stronie internetowej KNH promujemy witrynę internetową zatytułowaną „Zapomniana historia Grzywna” autorstwa dr Łukasza Linowskiego.