Renesans

Ukształtowała się we Włoszech w latach 20-ych XV w. (Florencja), w innych krajach eur. rozwijała się od XVI w., kontynuowana na niektórych obszarach w 1 poł. XVII w. O. przyniosło bujny rozkwit teorii sztuki (L.B. Alberti, A. Palladio, P della Francesca, Leonardo da Vinci). W architekturze sięgano do wzorów staroż.-poszukiwano idealnych proporcji i przejrzystych podziałów, ukształtowały się nowe układy przestrzenne budowli (centralne budowle z kopułami) oraz nowoż. typy budynków świeckich (pałac miejski) ; stosowano antyczne porządki architektoniczne i motywy dekor., rozwijało się budownictwo sakralne (kościoły, kaplice na planie centr. i świeckie pałace miejskie, kamienice mieszczańskie, ratusze) ; nastąpił rozkwit urbanistyki (zakładanie miast o regularnym planie geom.) gł. architekci wczesnego o. we Florencji : F.Brunelleschi, Michelozzo di Bartolomeo, L.B Alberti, B. da Maiano, S. Pollaiuolo; w Wenecji: P. Lombardo i M. Coducci. W sztukach przedstawiających prowadzono badania nad perspektywą, proporcjami, mechaniką ruchu i anatomią ciała: charakterystyczny dla o. był zwrot ku naturze, oparty na realist. obserwacji : tematyka mit. i rel. często była tylko pretekstm do przedstawień życia współcz.; rozwój portretu. W rzeźbie dominowały reallist. popiersia portretowe i posąg konny, także akt i rzeźba sepulkralna (niszowe nagrobki przyścienne) ; medalierstwo ; główni rzeźbiarze : L. Ghiberti i Donatello, także rodzina della Robbiów, B. i A. Rosselino, Desiderio da Settignano, Mino da Fiesole, A. del Verrocchio. W malarstwie dążono do bryłowatego odtworzenia postaci w trójwymiarowej przestrzeni, do ich prawidłowego ustosunkowania do tła (rozwój pejzażu), konsekwentnego ujęcia światła w obrazie ; prowadzono doświadczenia w zakresie technik mal. (tempera, malarstwo olejne i ścienne-fresk) ; główni malarze we Florencji:Masaccio (pierwszy zastosował perspektywę zbieżną], P. Uccello, Filippo Lippi, A del Castagno, D. Veneziano, B. Gozzoli, D.Ghir- landaio , S.Botticelli, Fillipino Lippi, L.di Credi ; w Umbrii: P. deila Fran- cesca,Pinturicchio, Perugino, L. Signorelli; w Padwie: A. Mantegna; w Wenecji: rodzina Bellinich i V. Carpaccio.

W okresie dojrzałego renesansu ważnymi ośrodkami sztuki były Mediolan (twórczość genialnego artysty i uczonego o. Leonarda da Vinci), a gł. Rzym (architekt Bramante i wybitni wszechstronni artyści Michał Anioł i Rafael) i Wenecja ( szkoła malarska o wybitnych osiągnięciach w dziedzinie koloru i światła- G. Bellini, Giorgione, Tycjan ; w architekturze – J.Sansovino, M. Sanmicheli, A. Palladio). Rozwinęło się także rzemiosło artyst. (meblarstwo, ceramika, szkło artyst., tkactwo). Ok. 1520 renesans we Włoszech zaczął ustępować miejsca – manieryzmowi. Sztuka o. zaczęła się rozwijać w innych krajach eur.; często tradycje późnogot. łączyły się z cechami renes. -manierystycznymi. Ośrodki w Niderlandach (w malarstwie oryginalna twórczość P. Bruegela st.; we Francji (zamki nad Loarą ; architekci – P. Lescot, Ph. Delorme; rzezbiarze- J. Goujon, G. Pillon ; w malarstwie – J. i F. Clouetowie, szkoła z Fontain- ebleau), w Hiszpanii ( w architekturze styl – plateresco ; w rzeźbie – A. Berrugeute i J. de Juni ; w malarstwie – L. de Morales , F. Navarrete ) ; w Niemczech ( gł. malarstwo – wielki teoretyk , grafik i malarz A. Durer , także H. Holbein mł. , A. Altdorfer , L. Cranach , H. Burkmair , H. Baldung Grien). W Polsce w okresie o. działali architekci , Franciszek Florentczyk i B. Berrecci ( przebudowa Wawelu , kaplica – Zygmuntowska ); wzniesiono zamki w Baranowie , Brzegu , Krasiczynie , kamienice mieszczańskie , ratusze , centr. kaplice grobowe , kościoły z dekoracją stiukową , powstało urb. założenie Zamościa ( B. Morando ) ; w rzeźbie dominował typ nagrob- ka niszowego , także piętrowego ( G.M. Padovano , H. Canavesi ,Jan Biali, Jan Michałowicz z Urzędowa , Santi Gucci,W.i A.van den Blocke ) ; w malarstwie wyróżniła sie krak. szkoła miniatorska , S. Samostrzelnik ; polichromie rezydencji i kościołów.